Mój okręg » Mokre

Mokre to rozległa, a zarazem bardzo piękna dzielnica Torunia, położona na północny wschód od śródmieścia, obejmująca obszar ograniczony od zachodu ul. Legionów, od wschodu linią kolejową w kierunku Olsztyna. Głównymi arteriami komunikacyjnymi Mokrego są ul. Kościuszki, przecinająca je ze wschodu na zachód oraz prostopadła do niej ul. Grudziądzka. Nazwa Mokrego Przedmieścia wywodzi się od podmokłych, bagnistych terenów położonych w okolicach przepływającej przez dzielnicę Strugi Toruńskiej.

Pierwsza udokumentowana wzmianka na temat dzielnicy Mokre pochodzi z 1230 r., kiedy to mistrz krajowy, Herman Balk, nadał folwark Mokre biskupowi włocławskiemu. W 1258 r. miasto Toruń otrzymało od biskupa włocławskiego Wolimira las Mokry, jako wieczystą dzierżawę za opłatę rocznego czynszu. Ponadto rada miejska zgodziła się, aby zakon krzyżacki zbudował młyn nad rzeczką Bostolz (Struga Toruńska). Na tym terenie powstała wieś Mokre, pojawiająca się w źródłach od 1295 r. Założono ją na prawie chełmińskim, posiadała własną ławę sądową. Wieś składała się z dwóch części: Dużego (okolice obecnych ulic Kościuszki i Bażyńskich) i Małego Mokrego (okolice obecnych ulic Grudziądzkiej i Warneńczyka). Podział ten trwał od XIV do końca XIX w.

Już w XIV w. wiele tutejszych gospodarstw i ogrodów stanowiło własność staro – i nowomiejskich mieszczan toruńskich, a także m.in. konwentu Benedyktynek toruńskich i szpitala św. Jerzego (Kościół św. Jerzego). W Małym Mokrem rozciągały się przede wszystkim ogrody należące zarówno do rzemieślników i kupców, jak i też do ogrodników toruńskich. Obok ogrodów, sadów i winnic w Małym Mokrem, znajdowały się tu też pola uprawne, skupione niemal wyłącznie we wsi Duże Mokre, znajdujące się niemal w całości we władaniu patrycjatu toruńskiego. Na Mokre położone były łąki oraz najbardziej żyzne z okolicznych gruntów, nadające się szczególnie pod uprawę warzyw. O rozwiniętej gospodarce hodowlanej świadczą wzmianki źródłowe opisujące specjalny plac dla skupu bydła oraz rzeźni. W późniejszych czasach toruńska rada miejska usilnie popierała rozwijające się tu ogrodnictwo i hodowlę chmielu.

Podczas oblężenia krzyżackiego w czasie wojny trzynastoletniej, wieś Mokre została spalona. Ponownemu częściowemu spaleniu uległa również w czasie wojen szwedzkich w 1629 i 1658 r. W XVIII w., w okresie prężnego rozwoju osady, Mokre liczyło 924 mieszkańców i stanowiło silny ośrodek zamieszkały głównie przez rzemieślników. Zagłada Mokrego nastąpiła w 1813 r. w czasie wojny napoleońsko-rosyjskiej, kiedy to w trakcie przygotowań do obrony miasta zostały spalone wszystkie przedmieścia w celu oczyszczenia przedpola twierdzy.

Ponowny rozwój Mokrego nastąpił po 1815 r., wraz ze stopniowym osiedlaniem się robotników uczestniczących w pracach fortyfikacyjnych. Całość osiedla dzieliła się wtedy na Nowe Mokre (powstałe w 1815 r.), Mokre, kolonię Mokre i folwark Mokre, zamieszkiwane przez ponad 1000 osób w 1848 r., ponad 5 tys. 20 lat później, a w roku 1895 już 10000 osób.

W połowie XIX w. rozwijać zaczął się tu również przemysł. Mokre stało się osiedlem robotniczym. Najstarszą fabryką była, powstała w 1856 r., spółka dwóch przedsiębiorców – Borna i Schütze – skierowana na budowę maszyn rolniczych, rozbudowana w 1863 r. o odlewnię żeliwa (drugą ówcześnie na obszarze Pomorza i Wielkopolski po odlewni zakładów Schichau w Elblągu). Po 1889 r. oddano dworzec kolejowy Toruń Mokre, od 1959 r. pod nazwą Toruń Wschodni.

Wieś Mokre została włączona w granice Torunia 1. IV.1906 r. (w tymże roku Mokre liczyło ponad 12 tys. mieszkańców). Opracowany wówczas plan zabudowy nie wytyczył perspektyw rozwojowych przedmieścia. Dominowała zabudowa chaotyczna, niejednolita i nieregularna.

W czasie II wojny światowej na terenie Mokrego Niemcy urządzili obóz przesiedleńczy dla Polaków z Pomorza, przez który przeszło ponad 15 tys. osób. Jedna trzecia z nich zmarła z powodu głodu i chorób. Główną siedzibą obozu były zabudowania dawnej Fabryki Smalcu i Rafinerii Olejów Jadalnych przy ul. Grudziądzkiej (tzw. „szmalcówka” – pod taką też nazwą do historii przeszedł obóz). Po wojnie w miejscu tym powstały zakłady Spomasz, a o obozie przypomina fragment zachowanego muru „szmalcówki” z tablicą pamiątkową. Filię obozu stanowił obóz przy ul. Bażyńskich, w nieistniejących już dziś zabudowaniach przedwojennej drukarni Stefanowicza.